Een stukje uit het razend interessante boek De Geluksformule van Stefan Klein

De kat speelt met de muis voor hij hem vangt. De eetlust kan genotvoller zijn dan het eten; ook in de liefde ligt de grootste aantrekkelijkheid soms in het verstoppertje spelen, in de voorafgaande schermutselingen, in de omweg en de vertraging. Wie op de snelst mogelijke manier zijn doel probeert te bereiken is geen goede minnaar “Ik wil de genegenheid niet zo goedkoop krijgen”, verklaart Valmont, de door de wol geverfde en cynische verleider in Choderlos de Laclos’ briefroman Les liaisons dangereuses. Hij is bang dat de lust in het lange erotische voorspel hem ontgaat als hij te vroeg zou krijgen waar hij zijn zinnen op had gezet.

Begeren en genieten zijn nauw aan elkaar gerelateerd, maar toch zijn beide impulsen juist tegengesteld. Het is net als met kinderen op een wip: de ene keer is de ene boven, de andere keer de ander. Wie begeert kan nog niet met volle teugen genieten. En wie geniet van wat hij eindelijk gekregen heeft, voelt in dat moment geen begeerte. Want het is inherent aan begeerte dat men zich wil inspannen, alleen genot heeft genoeg aan zichzelf. Wie van lekker eten, de liefde of gewoon maar van de zon geniet, voert geen oorlogen. Hij is op dat moment niet eens bereid tot de dagelijkse strubbelingen.

In extreme gevallen kan het genieten tot volledige bewegingsloosheid leiden: ratten die men hoge doseringen opiaten toedient, worden zo apathisch dat hun lijven wasachtig worden en ze zich als boetseerwas in elke gewenste vorm laten kneden. (…)

Maar al te lang houden we dat weldadige geluier niet uit. Want de uitwerking van de opioïde duurt maar kort, al naargelang de situatie is het effect ervan al na een paar minuten of na een paar uur vervlogen. Uiteindelijk moet het genot als een signaal dienen; als de boodschap is overgebracht, kan de boodschapper er het zwijgen toe doen.

Dan komt de schaduwzijde van het genieten aan het licht. Als de macht van de geluksdrugs verdwijnt, komt de normale toestand van onze stemming weer te voorschijn. En die kunnen we na de euforie van daarvoor als een soms ondraaglijke neergang ondergaan. De klachten over triestheid na het liefdesspel klinken vermoedelijk al zolang de mensen hun gevoelens kunnen uitdrukken. (…)

Lustvol naar iets verlangen en dit na te jagen kan daarentegen uren, dagen en zelfs jaren doorgaan. Soms kan het feestmaal beter zijn dan de jacht, het genot en de roes het plezier van de verwachting overtreffen, maar de verwachting is wel van langer duur. Veel mensen proberen zichzelf de ontnuchtering te besparen door min of meer bewust alles te doen om de vervulling van hun verlangens te vermijden. “De weg is het doel”, zou hun devies kunnen luiden. Een heel tijdperk lang was het onvervulde verlangen een levensdoel. De dichters van de romantiek dweepten met de blauwe bloem, waarvan de aantrekkelijkheid erin gelegen was dat ze niet te vinden was. En de middeleeuwse minnezangers aanbaden getrouwde vrouwen, bij wie ze nooit hun doel mochten bereiken. op meer dan een paar haastig neergekrabbelde regels, een verstolen glimlach, mocht een troubadour niet hopen: genoeg om het verlangen in leven te houden, te weinig om het ooit te stillen.